الیاف بازیافتی پروتیینی

پشم از چنان اهمیتی برخوردار است که همواره سعی میشود الیاف مصنوعی ساخته شده نیز از همان خصوصیات برخوردار باشند. ماده اصلی تشکیل دهنده پشم، پروتئین است.

برای اینکه الیاف مصنوعی مانند پشم تهیه کنیم باید پروتئین موجود در طبیعت را استخراج کنیم و سپس آنها را بریسیم. مقادیر قابل توجهی پروتئین در موادی از قبیل شیر تخم مرغ، حبوبات و ذرت وجود دارد که می توان در ساخت الیاف از آنها استفاده کرد.

کازئین، تحت نام الیاف مدینوا در ایتالیا از شیر تهیه میشود. الیاف فیبرولان انگلستان از شیر گرفته می شود و الیاف ویکا را نیز در آمریکا از دانه ذرت تهیه می شود. ذکر این نکته جالب است که کازئین از پشم ارزان تر است و بیشتر مواقع به شکل مخلوط یا خالص برای فرش ماشینی یا لباس های کش باف به کار می رود.

کازئین

کازئین پروتئین طبیعی موجود در شیر است. طرز تهیه این الیاف بدین صورت است که ابتدا خامه شیر طبیعی را که ماده غذایی مهمی است از آن جدا می کنند. سپس شیر باقی مانده را تا 40 درجه سانتی گراد گرم میکنند. به این شیر اندکی اسید می زنند که سبب انعقاد پروتئین می شود. پروتئین منعقد شده را از قسمت آبکی شیر جدا میکنند و شست و شو می دهند تا اسید و نمک از بین برود، سپس آبگیری و خشک می کنند.

کازئین های به دست آمده را جمع آوری می کنند و با محلول سود سوز آور 2/7 درصد مخلوط حل و صاف می کنند. سپس از داخل رشته ساز عبور می دهند و به داخل حمام انعقاد می ریزند. این الیاف به علت نرمی زیر دستشان به الیاف پشمی شباهت دارند و از این رو در مخلوط الیاف پشمی برای تهیه پارچه به کار می روند. تولید این الیاف به دلیل جنبه غذایی شیر، محدود است. الیاف پروتئینی دیگری نیز وجود دارند؛ زنین از ذرت و آردیل از بادام زمینی تهیه می شوند.

الیاف فلزی

الیاف فلزی در حقیقت نخستین الیاف مصنوعی به شمار می آیند. در کشورهای متمدن باستان، از جمله ایران از فلزات گران بها نظیر طلا به عنوان نخ استفاده می شد و در تهیه پارچه های زریافت مورد استفاده قرار میگرفت. ولی امروزه به علت گرانی، این گونه فلزات کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از نخ های فلزی به علت اینکه در معرض هوا، کدر و زنگ زده می شوند و همچنین به دلیل اینکه در اثر اصطکاک بریده می شوند و همین امر اثر بدی روی پوست بدن میگذارد زیاد مطلوب به نظر نمی رسد.

ساختمان شیمیایی

نخ فلزی که امروزه در صنعت نساجی به کار برده می شود، عبارت است از فیلامنت آلومینیوم که دارای پوششی از پلاستیک است. به طور معمول این پلاستیک دو نوع است: نوع اول که معمولی تر است، سلولز استات بیوترات و نوع دوم که مایلر نامیده می شود عبارت است از نوعی پلی استر و ساختمانی شیمیایی نظیر داکرون یا تریلین دارد.

تهیه الیاف فلزی

ماده اصلی ورقه های آلومینیومی است که حدود 1 میلی متر ضخامت دارد. در هر دو طرف آن ورقه، ماده چسبنده تر موپلاستیک که پیش تر با مواد رنگی آمیخته شده است به کار می رود. ورقه ها ضمن عبور از غلطکهای فشار دهنده بین دو لایه شفاف مایلر یا سلولز استات بیوترات قرار می گیرند. کالای شفاف شده به شکل فیلامنت و به عرض های متفاوت 2/ 0 تا 3 میلی متر بریده می شود. نقش ماده چسبنده در تهیه نخ بسیار مهم است. از نظر رنگ، رنگ طلایی

بیشتر معمول است و رنگ نقره ای در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

ویژگی های الیاف فلزی

نخ فلزی به علت پلاستیکی بودن لایه ای که سطح فلز آلومینیوم را پوشانده است به طور کامل انحناپذیر است و تا حدودی خاصیت کششی دارد.

- استحکام:قدرت استات بیوترات که سطح فلز را پوشانده است چندان زیاد نیست، اما به اندازه کافی مقاوم است که به شکل تارو پود مورد استفاده قرار گیرد. اگر چنانچه استحکام بیشتری مورد نظر باشد، ممکن است الیاف ویسکوز یا نایلون به دور آن تابیده شود.

نخی که به وسیله مایلر پوشیده شده از نظر استحکام بهتر است. این استحکام به دلیل وجود ویژگی های پلی استر بودن مایلر است. از این نوع نخ ها در سیستم بافندگی و کش بافی بدون اشکال استفاده می شود.

- حرارت: نخی که سطح آن را استات بیوترات پوشیده است تا حرارت 70 درجه سانتی گراد قابل شست و شو است. ولی اگر درجه حرارت افزایش یابد روی شفافیت و درخشندگی آن تأثیر می گذارد. نخ مجهز به مایلر را می توان تا 140 درجه سانتی گراد بدون از دست دادن شفافیت شست و شو داد.

- ثبات رنگی:ثبات رنگ الیاف در برابر نور بسیار خوب است.

- خشک شویی:برای نخی که سطح آن با استات بیوترات پوشیده شده است می توان از موادی که برای سلولز استات خطری ایجاد نمی کند استفاده کرد.

- عوامل بیولوژیکی و شیمیایی:نخ های فلزی به طور کلی ضدبید هستند. مقاومت در برابر عوامل بیولوژیکی و شیمیایی به نوع پوشش مورد استفاده بستگی دارد.

- رنگرزی: رنگرزی این نخ ها بستگی به پوشش مورد استفاده دارد. در صورت مخلوط شدن با نخ دیگر، نخ جدید نیز مؤثر است. بهتر است نخ دیگر رنگی باشد تا اینکه پس از بافت رنگرزی شود.

کاربرد الیاف فلزی

نخ های فلزی به طور کلی بیشتر برای دکوراسیون مورد استفاده قرار می گیرند. در برخی موارد برای لباس های زنانه نیز کاربرد دارند.

الیاف شیشه

ساختمان شیمیایی شیشه متشکل از سیلیکا، سنگ آهک، هیدروکسید آلومینیوم، کربنات سدیم و بوراکس است. مقدار استفاده از آنها به خصوصیات شیشه بستگی دارد

ویژگی های الیاف شیشه

استحکام، مقاومت در برابر حرارت، ضد حریق بودن و مقاومت در برابر عوامل شیمیایی و بیولوژیکی از ویژگیهای این الیاف است. این الیاف خواص ارتجاعی و کششی خوبی ندارند. هر چه فیلامنت تهیه شده نازک تر باشد خاصیت انحنا پذیری آن نیز بیشتر است. ازدیاد طول تا حد پارگی 2 درصد است. این مقدار برای مقاصد نساجی بسیار کم است.

چگالی الیاف شیشه 2/5 تا 2/7 است. اگر چه درجه حرارت ذوب آن 815 درجه سانتی گراد است، ولی در حرارت بالاتر از 315 درجه سانتی گراد روی مقاومت الیاف تأثیر می گذارد.

الیاف شیشه به دلایل زیر برای لباس مناسب نیستند:

الف) در مقابل سایش مقاومت ندارند؛ زیرا فیلامنت خشن وزیر می شود و در نتیجه شکسته می شود و مویه هایی در سطح پارچه پس از مدتی از مصرف به وجود می آید.

ب) فاقد جذب رطوبت هستند. به همین دلیل در تماس با بدن احساس سردی می شود.

ج) فاقد کشش هستند که از عامل اصلی برای پارچه است.

کاربرد الیاف شیشه

پارچه ضدآتش برای آباژور، رومیزی، پوشش اثاثیه خانه، همچنین به دلیل مقاومت در برابر ضربه برای بدنه اتومبیل اسپرت و قسمتهای مختلف هواپیما استفاده می شوند. از آنجا که جریان الکتریسیته را عبور میدهد و به حرارت اجازه عبور نمی دهد، برای عایق بندی ساختمان ها و لوله ها در قالب پشم شیشه به کار می روند.

سایر الیاف بازیافتی

الیاف رابر که از درختان مخصوص به دست می آید و الیاف آلجینات که پایه شیمیایی آن آلجینیک اسید است و شباهت زیادی به ساختمان شیمیایی سلولز دارد. منبع اصلی این اسید خزه های دریایی است.

کاربرد الیاف پروتئینی، فلزی و شیشه‌ای

الیاف خاص مانند الیاف پروتئینی (کازئین، زئین، آردیل)، الیاف فلزی و الیاف شیشه‌ای هرکدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند و بسته به نیاز صنایع مختلف به کار گرفته می‌شوند.

🔹 کاربرد الیاف پروتئینی (کازئین و مشابه آن)

این الیاف به دلیل نرمی و شباهت به پشم، بیشتر در پارچه‌های پوشاک، پارچه‌های کشباف و فرش ماشینی کاربرد دارند.

 امکان استفاده مستقیم آن‌ها در پارچه‌های ملحفه‌ای و تترون به شکل خالص کمتر است، اما به صورت ترکیب با الیاف پنبه یا پلی‌استر می‌تواند به نرم‌تر شدن زیر دست پارچه و افزایش راحتی کمک کند.

در صنایع دیگر بیشتر برای پارچه‌های لباس‌های سبک و لطیف، پوشاک زنانه و همچنین فرش‌های ماشینی استفاده می‌شوند.

🔹 کاربرد الیاف فلزی

الیاف فلزی به دلیل درخشندگی، خاصیت تزئینی و مقاومت بالا بیشتر در پارچه‌های دکوراسیونی و تزئینی به کار می‌روند.

این نوع الیاف می‌تواند به شکل ترکیب تزئینی در پارچه‌های پرده‌ای و پارچه جاجیم استفاده می شود تا جلوه‌ای لوکس و براق ایجاد کند.

در صنعت مد و پوشاک، بیشتر برای لباس‌های زنانه مجلسی، پارچه‌های زری‌دوزی، رومیزی و پوشش‌های تزئینی کاربرد دارند.

همچنین در صنایع فنی و صنعتی، به دلیل استحکام و مقاومت حرارتی، در بافت پارچه‌های خاص صنعتی و مقاوم نیز استفاده می‌شوند.

🔹 کاربرد الیاف شیشه

الیاف شیشه‌ای به دلیل مقاومت حرارتی، استحکام بالا و عایق بودن، بیشتر در صنایع فنی و ساختمانی استفاده می‌شوند.

این الیاف در تولید پارچه‌های ضدآتش، پوشش اثاثیه منزل، بدنه خودروهای اسپرت، قطعات هواپیما، عایق‌بندی لوله‌ها و ساختمان‌ها (پشم شیشه) کاربرد دارند.

همچنین در پارچه‌های صنعتی مخصوص فیلترها و در پوشش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده می‌شوند.