نکات نگهداری و شستشوی پارچه های پشمی

در مقالات قبلی به موضوع الیاف نساجی و مطالب مرتبط با نخ و پارچه پرداختیم.

در مورد پنبه یکی از الیاف گیاهی و ویژگی های آن در یک مقاله کامل صحبت کردیم و پس از آن به سراغ الیاف حیوانی و الیاف معدنی رفتیم.

پشم اولین گزینه در گروه الیاف حیوانی بود که در مقاله اخیر اطلاعاتی راجع به آن ارائه شد، در این مقاله نیز در مورد ساختار پشم صحبت خواهیم کرد.

ساختار پشمی

به طور معمول 95 درصد الیاف پشمی را کراتین تشکیل می دهد که از دسته پروتئین های رشته ای است.

کراتین به طور کامل غیر قابل حل در آب است و بیشتر حلال ها، صددرصد در برابر آنزیم های هضم کننده مقاوم هستند و مقدار زیادی اسیدهای آمینه گوگرددار دارند.

بقیه 5 درصد الیاف پشمی را ترکیبات مختلف و به ویژه عناصر معدنی داخل سلولهای مغز یا مدولای پشم تشکیل می دهد.

مزایای پشم نسبت به الیاف مصنوعی

گرچه الیاف مصنوعی به دلیل سادگی در استاندارد کردن کالاهای تولیدی، کاهش ضایعات، راحتی مصرف در کارخانه های نساجی، تقاضای زیاد به دلیل داشتن ظاهر ظریف و لطافت خاص، ارزان تر تمام شدن محصول و عدم احتیاج به اتو مورد اقبال هستند، اما در برخی موارد گزارش شده که از نظر بهداشتی حساسیت ایجاد میکند.

 در ضمن الیاف طبیعی خواص ممتازی به ویژه در تولید لباس های تابستانی، تهیه فرش و کف پوش ها (قالی و قالیچه) و نمد دارند که الیاف مصنوعی نمیتواند جایگزین :آن شود. این مزایا به طور مختصر در زیر ذکر شده است.

1- الیاف پشم به دلیل ساختمان شیمیایی و فیزیکی خاص، اثر تغییرات جوی را بر روی بدن کم می کند. به این ترتیب که با جذب عرق حالت تعادل در بدن به وجود می آورد.

2- پشم به طور معمول حدود 60 درصد بیشتر از الیاف دیگر هوای متراکم را در خود حفظ می کند و این عمل باعث میشود مقاومت بدن در مقابل تغییرات جوی بیشتر شود.

3- چون تارهای پشم از تارهای هم قطر و هم حجم خودش وزن کمتری دارد، در نتیجه پوشاکی که از آن درست می شود بسیار سبک است.

4- الیاف پشم در برابر عوامل خارجی قدرت مقاومت بسیار زیادی دارند و در مقایسه با الیاف گیاهی مقاوم تر هستند.

5- رنگ پذیری الیاف پشم، به عنوان یکی از عوامل مهم در نساجی، بسیار خوب است.

6- مقاومت در برابر صدا، که در کف پوش های پشمی اهمیت فراوانی دارد.

7- پشم غیر قابل اشتعال است، مگر اینکه به طور مستقیم در معرض آتش قرار گیرد.

8- پشم اشعه فرابنفش را از خود عبور می دهد و برای سلامتی بسیار مفید است.

9- به راحتی نمدی بافته می شود.

10- پشم بسیار قابل ارتجاع است، میتواند 30 درصد از حد نرمال درازتر شود و هنوز شکل ظاهری خود را حفظ کند.

شناسایی پشم

روش میکروسکوپی:فلس های الیاف پشم در زیر میکروسکوپ به خوبی مشاهده می شوند.

روش سوزاندن: الیاف پشم در نزدیکی شعله کز میکند و به آهستگی میسوزد. بوی حاصل از سوختن پشم مانند بوی پر یا موی سوخته است.

روش شیمیایی: پشم در محلول 2/5-5 درصد سود جوشان حل می شود.

نمدی شدن در پارچه های پشمی

همان طور که میدانید روی پوسته خارجی الیاف پشم، فلس قرار دارد. این فلس ها در اثر رطوبت و حرارت بلند می شوند و مانند یک خار عمل میکنند.

در اثر وارد آوردن فشارهای مکانیکی، خارهای الیاف در هم فرو می رود و داخل یکدیگر گیر می کنند. به همین دلیل ابعاد پارچه پشمی کاهش می یابد.

برای جلوگیری از نمدی شدن پارچه یا برای کوتاه شدن ابعاد پارچه تا سر حد ممکن، آن را از قبل نمدی میکنند (تا بعدها آب رفتگی نداشته باشد) یا اینکه به کمک مواد شیمیایی به (رزین ها) فضای بین فلس ها را پر می کنند، یا سر فلس ها را کوتاه می کنند. 

نگهداری از پارچه پشمی

 شست و شوی پارچه های پشمی:

برای شست و شوی لباس های پشمی باید به برچسب مراقبت از لباس توجه کرد. 

• در صورتی که بر چسب مراقبت از لباس دارای علامت شست و شوی دستی باشد، استفاده از ماشین لباس شویی برای شست و شوی لباس مجاز نیست و لباس را باید با دست شست.
•  پارچه های پشمی را باید با آب ولرم (40 درجه سانتی گراد) و پودرهای شوینده شست. 
• به هنگام شست و شوی پارچه پشمی نباید آن را چنگ زد، بلکه باید به آرامی روی آن دست کشید. 
• پارچه پشمی را نباید چلاند، بلکه پس از آبکشی باید آن را میان یک حوله یا پارچه پنبه ای تمیز پیچید تا آبش گرفته شود.
• برای خشک کردن پارچه های پشمی نباید آنها را روی بند رخت آویزان کرد، بلکه باید آنها را روی یک سطح صاف و تمیز (مانند سینی یا روزنامه) پهن کرد تا در جریان هوای آزاد خشک شوند.
•  افزودن یک قاشق گلیسیرین به آب نیم گرم، هنگام آبکشی پارچه پشمی به نرم و لطیف شدن آن کمک می کند و مانع از خارش پوست بدن می شود.
• برای پارچه های پشمی فقط استفاده از سفید کننده های غیر کلردار مانند آب اکسیژنه مجاز است.
•  استفاده از سفید کننده های کلردار موجب صدمه دیدن و تخریب پارچه می شود.

 اتوکشی پارچه های پشمی:

برای اتو کردن پارچه های پشمی باید پارچه پنبه ای تمیزی را نمناک کرد و روی پارچه پشمی انداخت. سپس اتوی داغ را روی آن قرار داد و برداشت. اتو را نباید روی پارچه کشید. اتو پذیری پارچه پشمی 160 - 140 درجه سانتی گراد است.

برق افتادگی: برای رفع برق افتادگی پارچه پشمی در اثر اتوکشی نادرست می توان پارچه پنبه ای مرطوبی روی قسمت براق شده قرار داد و روی آن اتو کشید تا بخار حاصل برق افتادگی پارچه را از بین ببرد.

 روش دیگر برای رفع برق افتادگی پارچه پشمی، مالیدن اسفنج آغشته به محلول آب و آمونیاک روی قسمت براق شده پارچه است.

اثر عوامل محیطی:قرارگیری پارچه های پشمی در محیط های بسته و مرطوب، به مدت طولانی، موجب بید خوردگی پارچه میشود.

برای جلوگیری از ایجاد این آفت، باید هر چند وقت یک بار پارچه های پشمی را در معرض نور خورشید و هوای آزاد قرار داد. همچنین، قرار دادن نفتالین یا چوب درخت سدر در کنار پارچه های پشمی در یک محفظه بسته به از بین بردن بید کمک می کند.

البته قرارگیری پارچه های پشمی در برابر نور مستقیم خورشید و به مدت طولانی موجب کاهش استحکام پارچه میشود.

موارد استفاده از الیاف پشم

از موارد استفاده از الیاف پشم ما می توان به انواع پوشاک (کت و شلوار، اورکت، پلیور، پیراهن و مانند آنها)، گلیم، پتو، رومبلی، لباس آتش نشانها، عایق پشمی و نمد اشاره کرد.

پشم گوسفندان ایرانی در بیشتر مواقع از الیاف ضخیم تشکیل شده است که به مصرف تولید قالی، گلیم و جاجیم می رسد یا در پتو بافی مورد استفاده قرار می گیرد.

برای مشاهده انواع پارچه های جاجیم کلیک کنید.

افزون بر این در بافت دستکش، کلاه، شال گردن، جوراب ساخت اشیای نمدی، رختخواب و وسایل مبلمان نیز پشم گوسفند کاربرد وسیعی دارد.

پشم در ایران

ایران از نظر تولید پشم شهرت جهانی دارد و جزء کشورهای صادر کننده این کالا محسوب می شود. مراکز تولید پشم در ایران عبارتند از خراسان، آذربایجان، تهران، کرمانشاه، فارس، کردستان، لرستان، بختیاری، خوزستان، کرمان، بلوچستان، گیلان و مازندران.

تولید بهترین نوع پشم، متعلق به بعضی از شهرهای استان خراسان است و پست ترین نوع آن، در برخی از شهرهای کردستان و خوزستان تولید میشود.

 از پشم های مرغوب خراسان (پس از جداسازی و درجه بندی) میتوان برای بافت فاستونی، از پشم های ضخیم تر برای تهیه قالی و قالیچه های اعلا و از پشم های متوسط برای پارچه های ضخیم و درجه 2 یا قالی و از نوع پست تر آن فقط برای پود قالی های درجه 2 و 3 استفاده کرد.